امکان سنجی فعال سازی مکانیزم ماشه از سوی واشنگتن

به گزارش راهبرد معاصر؛ ترامپ بعد از شکست ننگین عدم رای آوری تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران، فعال سازی مکانیزم ماشه را به عنوان حربه دیگر خود علیه ایران علم کرده است، در حالی که در این مورد اتفاق نظر وجود دارد که آمریکا از برجام خارج شده است، چرا که جهان فرمان اجرایی ترامپ در مورد خروج از برجام را به صراحت شنیده و رئیس جمهور آمریکا کشور خود را از برجام خارج کرده است. معنای خروج از برجام این است که وقتی یکی از اعضای توافق با رضایت خود از برجام خارج شود، وظایف حقوقی که در آن توافق برای آن عضو در نظر گرفته شده، ساقط می شود. به عبارت دیگر کشور خارج شده از چارچوب توافق مورد اشاره در آن توافق مصونیتی ندارد و نمی تواند از حقوق آن توافق استفاده کند، بنابراین از این زاویه به دلیل اینکه آمریکا عضو برجام نیست و از اين توافق خارج شده، بنابراین حقی برای استفاده از مکانیزم ماشه ندارد.

این موضوع از نظر سیاسی تلویحا توسط چین، روسیه و اروپا اعلام شده که آمریکا از برجام خارج شده، ضمن اینکه روسیه و چین به صراحت بر این نکته تاکید کرده اند که آمریکا نمی تواند از مکانیزم ماشه استفاده کند. در مذاکرات مربوط به برجام، فلسفه طراحی مکانیزم ماشه بر این اساس ایجاد شده که اگر ایران از برجام خارج شود یا روح برجام را نقض کند در این صورت هر یک از اعضای دیگر می تواند با ساز و کار طراحی شده در برجام، تحریم ها را علیه ایران بازگرداند، در حالی که ایران از برجام خارج نشده، بلکه آمریکا از برجام خارج شده است.

در واقع، ایران بنا به اعتراف چین و روسیه عضو برجام است و نقض فاحشی در برجام صورت نداده است، بنابراین از نظر فلسفه وجودی آمریکا امکان استفاده از این مکانیزم را علیه جمهوری اسلامی ایران ندارد و این موضوع محل بحث است، به این معنا که نمی توانند از آن علیه ما استفاده کنند. بنابراین تنها راهکار آمریکا فعال سازی مکانیزم ماشه به صورت یک جانبه است، چرا که براساس توافق انجام شده، یکی از اعضای برجام به صورت یک راست و مستقیم نمی تواند به شورای امنیت برود و درخواست فعال سازی مکانیزم ماشه را داشته باشد، بلکه سه مرحله برای این موضوع پیش بینی شده است.

اختلاف ایجاد شده بین کشورهای طرف توافق به کمیسیون فنی و تخصصی حل اختلاف ارجاع می شود، اگر جواب کمیته قانع‌کننده نبود این مساله در مرحله دوم در شورای وزیران خارجی مطرح و بر سر آن بحث صورت می گیرد و اگر این مرحله هم به سرانجام نرسید، مرحله سوم ارجاع به شورای امنیت است، بنابراین آمریکا نمی تواند یک راست به شورای امنیت رجوع و درخواست بازگشت تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران را داشته باشد، به این دلیل که آمریکا نه تنها عضو برجام نیست، بلکه علت اختلاف به وضوح معلوم نیست، در هر توافق بین المللی از جمله توافق های خلع سلاح، یک کمیسیون تخصصی حل اختلاف وجود دارد، این کمیسیون ها به دلیل تخصصی بودن مسائل ارجاع شدن ادعای کشوری که مدعی نقض توافق از سوی یکی از اعضاست را با ذکر دلایل فنی با مراجعه به این کمیسیون ها اقامه دعوا می کند.

آمریکا در حال حاضر مورد مشخصی برای بیان ندارد که بنا به این مورد ادعای آمریکا پذیرفته شود، بنابراین تنها راهی که پیش پای آمریکا باز است فعال سازی یک جانبه تحریم های اولیه و ثانویه است، چرا که آمریکا نمی تواند مکانیزم ماشه را در شورای امنیت فعال کند، لذا با فشار به کشورهایی مثل چین و روسیه تلاش می کند مانع از تبادل تسلیحات بین آنها با ایران شود. با توجه به اینکه شرکت های تسلیحاتی چینی و روسی در آمریکا فعالیت چندانی ندارند، نگران تحریم شدن از سوی آمریکا نیستند.

بنابراین قاعدتاً تحت فشار آمریکا قرار نمی گیرند. آمریکا به خوبی می داند تلاش های بی منطق و بدون پشتوانه اش به نتیجه خاصی نمی رسد، همه ی دنیا شاهد این موضوع بودند که آمریکا حتی نتوانست برای به رای گذاشتن تحریم تسلیحاتی ایران رای لازم را کسب کند، این موضوع نشان دهنده مقاومت جدی در برابر اقدامات بی پایه و اساس آمریکاست، اگر آمریکا دست به چنین اقدامی بزند قاعدتاً شورای امنیت و سازمان ملل به نوعی متضرر خواهند شد و مجبور می شوند از موقعیت خود دفاع کنند، چرا که برجام به تایید شورای امنیت رسیده، ایران و اروپا و چین هم اقرار کردند که ایران به تعهدات خود در چارچوب برجام عمل کرده و روح برجام را نقض نکرده است، بنابراین اگر چنین اتفاقی بیفتد یک ضربه مهم به اعتبار و حیثیت سازمان ملل وارد می شود، لذا باید منتظر اقدام و واکنش اروپا، روسیه و چین در برابر اقدام آمریکا در فعال سازی مکانیزم ماشه علیه جمهوری اسلامی ایران باشیم تا بتوان براین اساس گام های بعدی آمریکا را تشریح کنیم.